Độ chụm bánh xe là một trong những thuật ngữ kỹ thuật quan trọng, nhưng ít được quan tâm và tìm hiểu chi tiết. Hãy cùng Hunter Việt Nam tìm hiểu một cách đầy đủ nhất về thuật ngữ này và dịch vụ cân chỉnh độ chụm hay căn chỉnh góc đặt bánh xe.
Độ chụm bánh xe là hiệu số khoảng cách giữa hai má lốp, được đo từ phía sau với khoảng cách giữa hai má lốp được đo từ phía trước, trên cùng một trục xe. Đơn vị tính bằng inch, mm, độ và phút. Kết quả nhận được sẽ phản ánh được tình trạng của độ chụm bánh xe.
Độ chụm dương (toe-in) xảy ra khi khoảng cách giữa hai má lốp ở phía trước ngắn hơn so với khoảng cách hai má lốp đo tại vị trí sau. Ngược lại, nếu khoảng cách giữa hai má lốp đo tại phía trước lớn hơn so với phía sau thì xe có độ chụm âm (toe-out). Hai tình trạng này khiến cho lốp bị mòn không đều. Nếu độ chụm bánh xe bằng 0 khi hai bánh song song với nhau.
Về mặt vai trò, độ chụm bánh xe tiêu chuẩn giúp xe được di chuyển đúng theo trục chuyển động, vô-lăng và bánh xe đồng góc, có tính nhất quán, từ đó giúp tăng tuổi thọ và hiệu suất lốp. Hạn chế tình trạng vẹo vô lăng hay vô lăng bị lệch đi một góc, thậm chí là mất lái nguy hiểm.
Một điều đặc biệt mà ít người biết tới là mỗi mẫu xe sẽ có độ chụm bánh xe khác nhau tùy theo nhà sản xuất muốn tối ưu hóa khả năng vận hành theo công năng, tính năng nào.
Sự sai lệch thông số của độ chụm bánh xe tới từ nhiều nguyên nhân. Về mặt lý thuyết, độ chụm không thể chuẩn như thông số lúc mới xuất xưởng mãi mãi mà sẽ thay đổi sau quá trình di chuyển, diễn ra từ từ, làm thay đổi chính thói quen lái xe của tài xế nên rất khó nhận ra. Một số nguyên nhân chính bao gồm:
Việc độ chụm bánh xe không đúng theo thông số tiêu chuẩn sẽ gây ra những vấn đề từ khó khăn trong việc điều khiển xe.
Đầu tiên là trải nghiệm lái xe vô cùng tệ. Khi độ chụm sai lệch, hướng di chuyển của xe và vô-lăng không đồng nhất theo đường thẳng. Chính vì vậy mà tài xế phải thường xuyên phải ghì tay lái và giữ vô lăng bằng hai tay để giữ cho xe chạy theo hướng thẳng. Việc này khiến việc lái xe trở nên mệt mỏi, thần kinh căng thẳng, đặc biệt là với những chuyến đi đường dài.
Không chỉ khiến việc lái xe còn trở nên mệt mỏi, độ chụm sai lệch sẽ làm ảnh hưởng tới góc Camber và Caster, làm giảm tính ổn định của xe khi đi trên đường thẳng, tạo ra hiện tượng nhao lái.
Tiếp theo chính là tuổi thọ của lốp và các chi tiết cơ khí. Lệch độ chụm bánh xe chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới mòn lốp không đều, giảm tuổi thọ của lốp. Việc này xảy ra do trong quá trình di chuyển, độ chụm sai lệch làm bánh xe bị kéo lê trong khi quay, không còn tròn mà trở thành hình côn. Mắt thường sẽ khó phát hiện ra điều này. Sự chênh lệch 1mm về chu vi giữa bên phải và bên trái, thì khi xe lăn bánh chục mét hoặc 100 m thì độ vít là đáng kể.
Lấy ví dụ, độ chụm bị sai so với tiêu chuẩn 1mm có nghĩa là xe chạy 1m sẽ khiến lốp sẽ bị kéo lê theo phương ngang (trượt ngang) 1mm. Nếu quá trình di chuyển là 1000 km thì lốp trước sẽ bị kéo lê 1km. Kết hợp với tải trọng đè của chiếc xe sẽ khiến cao su bị mòn đáng kể. Với lốp đắt tiền, việc mòn 1mm trước thời hạn tương đương với tổn thất 1 triệu đồng/1 bánh xe.
Một bộ lốp có giá trị rất lớn nhưng nếu thực hiện chỉnh độ chụm định kỳ sẽ giúp lốp được kéo dài tuổi thọ và hoạt động đúng hiệu năng. Bên cạnh lốp xe, các chi tiết cơ khí như giàn rô tuyn, cao su càng A, bi moay ơ cũng được đảm bảo độ bền bỉ.
Bên cạnh đó, xe bị lệch độ chụm khi đi đăng kiểm cũng sẽ không vượt qua được bài kiểm tra. Nguyên nhân thường được các trung tâm đăng kiểm giải thích là “Độ trượt ngang quá tiêu chuẩn” theo quy định tại QCVN 09:2015/BGTVT. Cụ thể, độ trượt ngang của bánh xe dẫn hướng không lớn hơn 5 mm/m. Xem chi tiết tại đây.
Yếu tố trượt ngang được nhắc tới chính là độ chụm toàn phần góc đặt bánh xe. Khi chiếc xe qua bàn trượt ở trung tâm đăng kiểm, máy tính phát hiện độ chụm toàn phần hoặc dương hoặc âm quá dung sai cho phép thì đăng kiểm viên sẽ không cho qua và yêu cầu chủ xe phải mang đi xử lý lỗi này.
Lý do cuối cùng và cũng quan trọng nhất chính là sự an toàn của xe. Xe có độ chụm sai lệch quá nhiều hoàn toàn có thể làm ảnh hưởng tới độ chính xác của các công nghệ an toàn ADAS, gây ra hiện tượng mất lái – một trong những nguyên nhân chính gây ra nhiều vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng. Một trường hợp mất lái khá phổ biến là khi xe đang vào cua mà bị xóc sẽ làm hai bánh lái bị dúi thêm về cùng một hướng, khiến tài xế khó kiểm soát, gây ra tình huống nguy hiểm.
Chính vì vậy mà độ chụm bánh xe cũng cần được cân chỉnh để đưa chỉ số trở về tiêu chuẩn theo nhà sản xuất. Công việc này được gọi là cân chỉnh độ chụm hay căn chỉnh góc đặt bánh xe. Việc bảo dưỡng này cần được thực hiện định kỳ để tránh những rủi ro cho tài xế. Theo khuyến cáo của chính các nhà sản xuất xe hơi, tần suất cân chỉnh độ chụm nên được thực hiện định kỳ sau 10.000 km hoặc 6 tháng, tùy điều kiện nào đến trước.
Phương pháp cân chỉnh độ chụm hay căn chỉnh góc đặt bánh xe hướng tới điều chỉnh các thông số liên quan về tiêu chuẩn của nhà sản xuất, bao gồm: Góc Camber, Góc Caster, Toe-in, Toe-out, SAI – Sterring Axis Inclination và Thrust Angle.
Vì vậy mà việc cân chỉnh độ chụm bánh xe chắc chắn không thể thực hiện tại nhà. Các phương pháp căn chỉnh truyền thống như kinh nghiệm kỹ thuật viên (sử dụng mắt người, chăng dây) hoặc kỹ thuật hồng ngoại, kỹ thuật laser… gặp hạn chế về sự chính xác của thông số sai lệch.
Hiện nay với máy móc hiện đại hơn, việc cân chỉnh độ chụm bánh xe trở nên chính xác hơn rất nhiều, đặc biệt với cả các góc ẩn và góc trìu tượng. Trên thị trường hiện nay có nhiều loại máy cân chỉnh độ chụm (máy căn chỉnh góc đặt bánh xe). Tuy nhiên nổi bật hơn cả là bộ thiết bị HawkEye Elite® tới từ Hunter Engineering được sản xuất tại Mỹ.
Hunter Engineering là thương hiệu hàng đầu thế giới trong thiết kế, sản xuất thiết bị dịch vụ xe hơi. Bộ thiết bị HawkEye Elite® là giải pháp all-in-one, giúp các garage ô tô có thể thực hiện cân chỉnh độ chụm một cách chính xác so với thông số tiêu chuẩn.
Theo đó, HawkEye Elite® có hệ thống QuickGrip® và chế độ 3D giúp đo lường chính xác độ lệch của góc Camber, góc Caster, Toe-in, Toe-out, SAI và Thrust Angle. Kết hợp với bộ dữ liệu thông số tiêu chuẩn được tích hợp trong phần mềm WinAlign để có sự so sánh chuẩn xác. Sau đó, máy sẽ đưa ra gợi ý căn chỉnh phù hợp theo từng mẫu xe khác nhau, điều chỉnh cùng lúc tất cả thông số, trên cả 4 bánh xe. Phương pháp căn chỉnh góc đặt cả bánh xe này được gọi là “Total Wheel Alignment”, hiện đại nhất và được sự công nhận trên toàn thế giới.
Để tìm hiểu chi tiết hơn về dòng máy Hunter HawkEye Elite®, bạn có thể xem thêm tại đây.
Tổng kết lại, sự thay đổi về độ lệch chụm bánh xe diễn ra một cách từ từ và có thể làm thay đổi thói quen lái xe, dẫn tới tình trạng chính bản thân tài xế cũng không phát hiện ra cho tới khi tình trạng đã rất nghiêm trọng. Lệnh độ chụm bánh xe cũng mang tới nhiều tác hại đối với các bộ phận trên xe, thậm chí có thể làm ảnh hưởng tới sự an toàn. Vì vậy, việc kiểm tra và cân chỉnh độ chụm (căn chỉnh góc đặt bánh xe) là một công tác bảo dưỡng quan trọng cần được các tài xế lưu tâm và thực hiện định kỳ đều đặn.
Nguồn: Hunter Việt Nam
Máy cân góc đặt bánh xe
Máy cân bằng động có tải
Máy ra vào lốp xe
Máy láng đĩa phanh
Thiết bị cho xe tải/bus